Drie jaar geleden werd ik door Uitgeverij Elmar benaderd met de vraag of ik een wandelgidsje wilde maken met netwerkwandelingen in het Rijk van Nijmegen. Als voormalig inwoner van Nijmegen ken ik natuurlijk de regio heel goed en ik wilde daarom enthousiast aan de slag met deze klus. Helaas was het knooppuntennetwerk rond Nijmegen nog verre van compleet, het besloeg nog slechts een klein deel van de gemeente Wijchen, de gemeente Heumen en de aangrenzende Limburgse gemeente Mook en Middelaar. Verder dan een verkenning van een route door de Hatertse en Overasseltse Vennen kwam ik niet. Om echt van start te kunnen gaan was de opening van een volwaardig netwerk nodig, en nu – begin 2025 – is het eindelijk zover. Inmiddels heb ik ontwerpen gemaakt voor zestien route en ben ik begonnen om de routes te verkennen.
Fietsknooppunten
De ontwikkeling van wandelknooppuntenroutes is afgeleid van een gelijksoortig systeem voor fietsers. Rond 1995 in Belgisch Limburg werden de knooppunten geïntroduceerd door de voormalige mijningenieur Hugo Bollen. Bollen wilde de Belgisch-Limburgse mijnstreek toeristisch nieuw leven inblazen door het fietsen te promoten. In de mijnen zag hij hoe mijnwerkers via een knooppuntensysteem hun weg vonden en in ’95 bracht hij het systeem bovengronds. Het systeem werd een succes en vond al snel navolging in de Nederlandse provincies Limburg en Noord-Brabant. In 2014 was ook heel Nederland voorzien van fietsknooppunten.
Wandelknooppunten
Het knooppuntensysteem vond al snel navolging in de wandelwereld, maar het duurt veel langer om het systeem uit te rollen. In 2004 werd het eerste wandelnetwerk in Nederland geïntroduceerd, nu – ruim 20 jaar later – zijn er nog steeds delen van het land niet ontsloten. Vooral het feit dat een wandelknooppuntennetwerk veel fijnmaziger moet zijn als een fietsknooppuntennetwerk maakt de ontwikkeling niet alleen duurder maar ook moeilijker te realiseren. Gemeenten en provincies moeten het eens worden met (particuliere) terreinbeheerders over de realisering van routes en de plaatsing van routepaaltjes. Terwijl bij fietsknooppunten één uniform model van bewegwijzering wordt gehanteerd, zijn er voor de wandelknooppunten verschillende modellen in gebruik, met elk hun voor- en nadelen. Dit werd mij al direct duidelijk toen ik afgelopen maand in het Rijk van Nijmegen op pad ging.
Palen, pijltjes en kleurtjes
In 2014 werd het wandelroutenetwerk Rijk van Nijmegen Zuid gelanceerd. Op enkele parkeerplaatsen stonden plattegronden met een overzicht van de routes die in het veld werden gemarkeerd met robuuste palen met daarop het nummer van het knooppunt en rondjes met pijlen die verwezen naar het volgende knooppunt. Het model is afgeleid van het fietsknopennetwerk. Ook de Limburgse gemeente Mook en Middelaar hanteert dit systeem. Bij de introductie van het nieuwe netwerk voor het hele Rijk van Nijmegen in 2025 werd gekozen voor ander systeem. Overal verschenen in de regio lange smalle palen met een blauwe kop en daaronder het knooppuntnummer en gekleurde pijltjes. Om te zien waar het volgende knooppunt is moet je bovenop de paal kijken en je richting bepalen. De kleurtjes onder het knooppuntnummer verwijzen je verder. Terwijl je bij de oude palen op afstand je wandelrichting kon bepalen, moet je nu letterlijk voor paal staan om verder te kunnen. Soms hangen de knooppuntnummers op een lantaarnpaal en moet je voor een vervolgnummer op de achterkant kijken!
En een ander nadeel is dat deze palen niet vandalismebestendig zijn. Al na enkele maanden na de plaatsing zag ik dat er al blauwe bovenkanten waren beschadigd. Ook de gekleurde pijltjes op lantaarnpalen zijn niet hufterproof. In Molenhoek zag ik dat het oude systeem beter is. Daar worden op lantaarnpalen gewoon stickers gebruikt.
Tenslotte heb ik het al enkele malen meegemaakt dat knooppuntpalen (nog) ontbreken. Een uitdraai van de routeplanners van Wandelnet of VisitNijmegen (zie onderaan) of een gedownload gpx-bestand is dan onontbeerlijk!
Geen verbetering
Het wandelnetwerk Rijk van Nijmegen en het aangrenzende netwerk rond Arnhem zijn nieuw en zal ongetwijfeld nog wel verbeterd worden. Op sommige plaatsen kunnen er nog best ontbrekende verbindingen aan het netwerk worden toegevoegd. Maar als ik de uitvoering vergelijk met het oude systeem in het Rijk van Nijmegen Zuid en dat in de aangrenzende gemeente Mook en Middelaar is het een achteruitgang. Hopelijk wordt het in de toekomst beter. De wandelaars in het Rijk van Nijmegen verdienen dit!
Routeplanners
De routeplanner van het nieuwe wandelnetwerk staat (inclusief kleurtjes) op de website van Visit Nijmegen.
Op de routeplanner van Wandelnet is daarnaast ook het netwerk in Mook en Middelaar te vinden.
2 gedachten over “Wandelnetwerken in het Rijk van Nijmegen”
Op veel plaatsen vind je gekleurde paaltjesroutes met daarnaast een wandelknooppuntennetwerk. Hier in Noord-Holland is dat gecombineerd, wat in het begin best wennen is. De pijlen van knooppunt 1 naar 2 kunnen dan een andere kleur hebben dan de pijlen van knooppunt 2 naar 3, enzovoorts. Op de TOP’s (Toeristisch Overstap Punt) kun je ook kiezen voor een route met één kleur die weer terugkomt bij de TOP en waarbij de lengte vermeld is. Nadeel van dit netwerk is dat je soms over slechte paden gestuurd wordt, die bijvoorbeeld erg drassig zijn. Het wandelknooppuntennetwerk in Noord-Limburg (omgeving Venlo) is wat dat betreft beter. Nadeel daar is dan wel weer dat het knooppuntnummer slechts op één zijde van de paal vermeld is en de pijlen tussen de knooppunten niet van een nummer voorzien zijn. Voor mij als visueel beperkte persoon erg onhandig. Een uniform systeem, net zoals bij de fietsknooppunten, zou handiger zijn.
Helaas is in het Rijk van Nijmegen ervoor gekozen om het uniforme systeem (analoog aan de fietsknooppunten) te vervangen door een nieuw systeem voor de regio’s Nijmegen en Arnhem.